De stad van boven

Iedere planoloog of geograaf moet er op een gegeven moment aan geloven. Tenminste, vroeger was het verplichte collegestof: het boek ‘Ruimtelijke Ordening’ van Van der Cammen en De Klerk. Het boek geeft de geschiedenis weer van de geplande stad en laat zien hoe strak ons land geordend is. Dit aan de hand van de beschrijving van een groot aantal ruimtelijke plannen en vele rijksnota’s. Geen flauw idee of dit boek nog steeds op de literatuurlijst staat, maar toentertijd vond ik het door al die overheidsplannen soms wat taaie kost. Daar is nu gelukkig een oplossing voor.

Mijn versie van 1996 eindigt met een beschrijving van de nota’s die vooral een visie gaven op hoe Nederland de zeer open, concurrerende wereld van de 21ste eeuw moest gaan betreden. Een - volgens de nota’s en het eerste Paarse kabinet - economische en ruimtelijke competitie dat tot nog altijd herkenbare discussies leidden. Bijvoorbeeld over de Randstad als belangrijke (inter)nationale regio. Maar ook over het Groene hart en de realisatie van ecologische hoofdstructuren. En om de files te bestrijden werd het rekeningrijden geïntroduceerd en werd het ABC-locatiebeleid verder uitgewerkt. Een tijd waarin het internet nog voet aan de grond moest krijgen en de eerste palen van de vinex-wijken net de grond in gingen. De tijd vliegt…


Voor de liefhebber van de geplande stad is het boek een mooi naslagwerk. Het beschrijft hoe de ruimtelijke ordening het gebruik en de inrichting van onze omgeving regelt. Van de stadsuitleg in de Gouden Eeuw, tuindorpen en de Woningwet uit 1901 tot aan de grootschalige sloop voor cityvorming na de Tweede Wereldoorlog en de stempelbouw in de vroeg-naoorlogse uitbreidingswijken en het groeikernenbeleid (gebundelde deconcentratie) in de jaren zeventig. Op woongebied in de jaren tachtig nog gevolgd door de woonwijken met kronkelende paden en hofjes (later omgedoopt tot bloemkoolwijken).
Dit rijtje geldt eigenlijk voor bijna elke stad. Het gevolg is dat iedere stad zo’n beetje dezelfde tijdringen heeft. Een herkenbaar stedenbouwkundig patroon. Makkelijk te zien als je de stad van boven bekijkt. Daarvoor zullen docenten vast al een tijdje Google Maps gebruiken, maar nu is er nog een veel beter hulpmiddel: de schitterende VPRO-documentaire ‘Nederland van Boven’. In januari stond deze in het teken van het wonen. Hoewel enorm gesimplificeerd kan de aflevering wel dienen als een mooie en simpele introductie op dit vakgebied. Het is dan ook te hopen dat deze aflevering voortaan verplichte kost wordt voor de studenten van nu. Dat maakt het boek ‘Ruimtelijke Ordening’ vervolgens een stuk makkelijker te lezen.



(Voor wie meer geïnteresseerd is in boeken rondom het thema 'Stadslente', heb ik een literatuuroverzicht gemaakt.)